Ιονέσκο, Ευγένιος

(Eugéne Ionesco, Σλάτινα 1912 – Παρίσι 1994). Γάλλος θεατρικός συγγραφέας, ποιητής και δοκιμιογράφος, ρουμανικής καταγωγής. Άρχισε τη λογοτεχνική του σταδιοδρομία στο Βουκουρέστι δημοσιεύοντας στίχους (1931) και ένα φυλλάδιο με τον τίτλο Όχι! (1934), που προκάλεσε μεγάλο θόρυβο, εξαιτίας της απόλυτα αυστηρής λογικής με την οποία ο συγγραφέας του υποστήριζε διαδοχικά θέσεις διαμετρικά αντίθετες. Μετά την εγκατάστασή του στο Παρίσι παρουσιάστηκε ως θεατρικός συγγραφέας με το έργο Φαλακρή τραγουδίστρια (1950), ένα αντι-έργο χωρίς πραγματική δράση, στην ουσία σειρά από τεχνάσματα, που στηρίζονταν σε μία συνέχεια λέξεων και μιμούνταν με γελοιογραφικό αυτοματισμό την παράλογη ασυναρτησία της καθημερινής ομιλίας, της κοινοτοπίας και του κομφορμισμού. Το κοινό έμεινε εμβρόντητο μπροστά στο νέο αυτό είδος θεάτρου, όπου η παραμόρφωση του τρόπου ομιλίας χρησίμευε στον συγγραφέα για να γκρεμίζει ανελέητα την ίδια την πραγματικότητα. Ωστόσο, δέχτηκε ευνοϊκά το επόμενο μονόπρακτό του με τίτλο Το μάθημα (1951). Ακολούθησε το θεατρικό Ζακ ή η υποταγή (που γράφτηκε το 1950 και ανεβάστηκε το 1955), ένα από τα πιο επιτυχημένα έργα του Ι., το οποίο πραγματεύεται τις ασυνάρτητες προσπάθειες μίας αστικής οικογένειας να νουθετήσει τον επαναστατημένο γιο της και να τον κάνει να δεχτεί τη ρουτίνα της συμβατικής ζωής. Ο I. έγραψε και τη συνέχεια του μονόπρακτου Το μέλλον βρίσκεται στα αβγάΧρειάζονται όλα για να κάνεις έναν κόσμο (1951· παίχτηκε πολύ αργότερα), καθώς και τις Καρέκλες (1952), τραγική φάρσα μεγάλης υποβλητικότητας όπου τραγικοί και γκροτέσκοι τόνοι εναλλάσσονται, δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα μεγάλης έντασης. Σε αυτό, όπως και στο ψευδόδραμα που ακολούθησε με τίτλο Θύματα του καθήκοντος (1953), o άνθρωπος στην αγωνιώδη και άγονη πορεία του προς την ανακάλυψη του παρελθόντος χάνεται χωρίς να καταφέρει να βρει μια δικαιολογία της ίδιας του της ύπαρξης. Ύστερα από την επιτυχία της Κοπέλας για παντρειά (1953), o Ι. έγραψε την τρίπρακτη κωμωδία Ο Αμεδαίος ή Πώς να τον ξεφορτωθείς (1954), μακάβρια αλληγορία με κέντρο ένα πτώμα που επί 15 χρόνια μεγαλώνει συνεχώς, ώσπου καταλήγει να έχει γιγαντιαίες διαστάσεις. Μετά τον Νέο ενοικιαστή (1955) ακολούθησε Οχαμαιλέων του βοσκού (1956), όπου ο Ι. παίρνει τη θέση του κύριου προσώπου και παρουσιάζοντας τον ίδιο τον εαυτό του να έρχεται σε σύγκρουση με τους κριτικούς βρίσκει την ευκαιρία να διατυπώσει τις αντιλήψεις του για το θέατρο. Στα έργα που ακολούθησαν ο I. θέλησε να δώσει καθαρά κοινωνικό και ανθρώπινο περιεχόμενο, αλλά δεν κατόρθωσε πάντα να κρύψει κάποια κόπωση. To κοινό ωστόσο επεφύλαξε άριστη υποδοχή στον Φονιά χωρίςμισθό (1958) και στον Ρινόκερο (1959), στα οποία ο «μέσος πολίτης» με τη συγκινητική όσο και μάταιη διαμαρτυρία του καταλήγει να υποτάσσεται στην ωμή βία ή στο αγελαίο πνεύμα της σύγχρονης κοινωνίας. Το έργο Ο βασιλιάς πεθαίνει (1961), μία ακόμη επιτυχία του Ι., δείχνει με συγκλονιστικό τρόπο τον έμμονο φόβο του θανάτου από τον οποίο μάταια πασχίζει να απαλλαγεί ο άνθρωπος. Με τη δηκτική και αλλόκοτη παρωδία του, ο I. περνά σταδιακά από την απλή γλωσσική σάτιρα σε έναν πιο σύνθετο συμβολισμό, παρότι και σε αυτόν κινεί έναν κόσμο φανταστικών ανδρείκελων, μοναδικός νόμος των οποίων μπορεί να είναι ο νόμος της κοινοτοπίας, που φτάνει έως τον παραλογισμό. Τα μεταγενέστερα έργα του, Ο πεζός στον αέρα (1963) και το τρίπτυχο Η πείνα και η δίψα (1966), τείνουν αντίθετα να ξεφύγουν από τη συνθηματική γραφή που είχε ταυτιστεί με το θέατρό του και να αντιμετωπίσουν πιο συγκεκριμένες και καθημερινές έννοιες. Στο έργο του Το παιχνίδι της σφαγής, πιο κατασταλαγμένο από άποψη μορφής, με διαφορετική τεχνική από τα προηγούμενα, τα οποία βασίζονται σε ένα κεντρικό πρόσωπο, ο I. επανήλθε στο θέμα του θανάτου: «Πώς μπορεί ο άνθρωπος να είναι ευτυχισμένος, αφού ξέρει πως θα πεθάνει;». Στο σύγχρονο θεατρικό στερέωμα, o I. θεωρείται ένας από τους μέγιστους εκπροσώπους του λεγόμενου θεάτρου του παραλόγου. Με την έννοια αυτή η συμβολή του υπήρξε θεμελιώδης, γιατί, παρά το γεγονός ότι αντλούσε από προηγούμενες αλλά μεμονωμένες απόπειρες, κατόρθωσε να δώσει οργανική συνοχή στο θέατρο της αποσύνθεσης που δημιούργησε. Χαρακτηριστική είναι μία φράση που χρησιμοποίησε κάποτε: «Γράφοντας θεατρικά έργα έχω την εντύπωση ότι συμβάλλω στην επιτάχυνση της διαδικασίας της αποσύνθεσης». Ο Ι. έχει γράψει επίσης νουβέλες και δοκίμια, μεταξύ των οποίων: Σημειώσεις και αντισημειώσεις (1963), Ημερολόγιο σε ψίχουλα (1967) και Παρόν παρελθόν, παρελθόν παρόν (1968). Το 1970 έγινε μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας. Σκηνή από την παράσταση του έργου του Ιονέσκο «Ο βασιλιάς πεθαίνει», στο Θέατρο Τέχνης, σε σκηνοθεσία Καρόλου Κουν. Ο Γάλλος θεατρικός συγγραφέας Ευγένιος Ιονέσκο, ο μεγαλύτερος εκπρόσωπος του «θεάτρου του παραλόγου».